بازیهای کلاسی

دکتر رقیه زراعتی روانشناس تربیتی، مشاور کودک، نوجوان، والد

بازی­ها باعث شاداب شدن محیط کلاسی و باز شدن یخ  رابطه معلم- شاگرد و همکلاسی ها می شود. رابطه مثبت موجب بهتر شدن روحیه شاگردان و یادگیری بهتر میشود. از سوی دیگر یادگیری بخشی از نیاز به تفریح است و وقتی محیط کلاس مفرح می شود یادگیری به خوبی اتفاق می افتد. در مقاله ی  قبل چند بازی معارفه معرفی کردم.

در طی چالشی که  در کانالم[1] گذاشتم، اعضای کانال بازیهای کلاسی که با آنها خاطرات خوش داشتند را ارسال کردند در این مقاله، این بازی ها با اندکی تغییر تقدیم می شوند:

خانم مهندس فاطمه غلامی ، مادر آناهیتا اکبری- طراح جلد کتاب دیوانگی یک مرد- این پیام رو برام فرستاد و چند بازی جالب و خاطره انگیز را معرفی کرد:

سلام اول مهر و شروع سال تحصیلی بر شما هم مبارک باشه انشالله خانم زراعتی جان..من یادمه دبیر ما یکی از دانش آموزان را انتخاب می کرد و می گفت دقیق به کلاس نگاه کن و چند دقیقه برو بیرون وقتی برگشتی به ما بگو چه چیزی تغییر کرده، یا جای چه چیزی عوض شده. وقتی او بیرون میرفت با همفکری هم، تغییری در کلاس ایجاد میکردیم. و بعد معلم آن دانش آموز را صدا میکرد. او وارد کلاس میشد و با دقت نگاه میکرد و تغییر را حدس میزد. بازی جالبی بود به تقویت دقت و تمرکز ما هم کمک می کرد.یکی از بازی های جالب دیگر، بازی گروهی صندلی بود. آهنگ پخش می­شد و ما شادمانه دور صندلی ها می چرخیدیم. وقتی آهنگ قطع می­شد باید سریع روی یک صندلی می­نشستیم. چه هیجانی داشت!بازی پانتومیم هم جالب بود. خلاقیت را افزایش می­داد. مثلا در درس فارسی یکی می­آمد و یکی از کلمات کتاب فارسی را انتخاب میکرد. حالا با انگشتانش اشاره میکرد که کلمه، چند حرفی است. بعد با پانتومیم کلمه را توضیح میداد. بچه ها باید با توجه به حرکات آن دانش آموز کلمه را حدس می­زدند. یا در درس علوم نحوه­ی کشت یک گیاه را با پانتومیم نشان میداد و بقیه باید نام آن گیاه را حدس می­زدند.بازی سنگ کاغذ قیچی خیلی هیجان انگیز بود .همچنین بازی حافظه: معلم تعدادی کلمه را می­خواند و ما گوش میکردیم و به خاطر می­سپاریم. بعد زمان می­داد مثلا پنج دقیقه. ما هرچه کلمه یادمان می آمد روی کاغذ می­نوشتیم. هرکه تعداد کلمات بیشتری را به یاد آورده بود برنده می­شد.بازی چیدن لیوان: تعدادی لیوان کاغذی مثلا 30 تا روی میز میگذاشتند و دو نفر از بچه ها را مثلا با روش قرعه کشی انتخاب میکردند و از آنها می خواستند در یک زمان مشخص لیوانها را روی هم بچینند. تایمر را روشن و شروع مسایقه را اعلام می­کردند. هرکس لیوانهای بیشتری چیده بود برنده می­شد.بازی خوردن سیب یا ماست. برای مثال 4 دانش اموز را انتخاب می­کردند و دستشان را میبستند. 4 کاسه ماست روی میز می­گذاشتند رو بروی هر دانش آموز یکی. یا 4 سیب را جلوی دانش آموزان آویزان میکردند .دانش آموزان با دست بسته ماست  یا سیب را میخوردند. هرکس مقدار بیشتری خورده بود، برنده می شدمسابقه طناب کشی: بچه ها را دو دسته میکردند. سعی بر آن بود که زور دو گروه، همسان باشد. یک خط روی زمین میکشیدند. دو گروه دو طرف خط با فاصله ی مساوی می­ایستادند و با اشاره معلم و با همکاری هم طناب را میکشیدند گروهی که می توانست گروه مقابل را به سمت خود بکشد و از خط رد کند ، برنده بود.آناهیتا اکبری،دانش آموزم و  نوجوان طراح جلدکتاب، خودش هم در چالش شرکت کرد و بازیهای زیر را معرفی کرد:

سلام خانم زراعتی عزیزم. روزتون به خیر.یکی از بازیهایی که من خیلی دوستش دارم بازی مشاعره است: بچه های کلاس به صورت حلقه ای می نشینند. اسم همه در برگه هایی نوشه میشه و قرعه کشی انجام میشه. کسی که اسمش در اومد به دلخواه خودش یک بیت شعر میگه بعد مشخص میکنه کی باید بیت بعدی رو بگه. نفر بعد بیتی رو میگه که با حرف آخر بیت نفر اول شروع شده و بعد مشخص میکنه نفر بعدی کیه؟… این بازی جذابیه و باعث میشه به فکر حفظ اشعار بیشتری باشیم!بازی بعدی بازی دو حقیقت و دو دروغ است. یک نفر بلند میشه و چهار ویژگی خودش رو میگه. دو تا از اینها واقعی هستند و دوتاشون نه! بچه ها باید با توجه به شناختی که از او دارند دو حقیقت و دو دروغ رو تشخیص دهند. این بازی میتونه در مورد علایق دانش آموزان هم باشه. 4 چیز یا فعالیت رو میگیم و ادعا می کنیم دوستشون داریم اما فقط دو تا از اونها رو واقعا دوست داریم. بچه ها باید حقیقت و دروغ رو تشخیص دهند.این بازی کمک میکنه دوستان همدیگر رو بهتر بشناسند.بازی حدس کلمه: معلم کلمه ای از درس مثلا فارسی را روی برگه می نویسد و روی پیشانی دانش آموز می چسباند. دانش اموز رو به کلاس می ایستد. از هر ردیفی یک نفر می ایستد و او را با یک جمله راهنمایی میکند. دانش اموز باید حدس بزند کلمه چیست. این راهنمایی ها میتونند بین سه تا شش راهنمایی باشند. بستگی به تصمیم اول بازی دارد.بازی خواندن جمله با آهنگی که معلم میگه: معلم یک جمله روی تخته می نویسد و بچه ها را بلند می کند و از هر کس میخواهد با یک لحن جله را بخواند. مثلا یکی تعجبی، یکی با غم ، یکی با شادی ، یکی با خشم و… این بازی علاوه بر جذاب بودنش کمک میکند بچه ها هیجان ها را به خوبی یاد بگیرند.شبنم باقری معلم موفق دبستان بازی زیر را معرفی کرد :سلام استاد روز و روزگار بر شما خوش . ممنون که بازی های معارفه را در گروه قرار دادید. من معارفه با توپ و معارفه زنجیره ای را دوست داشتم. و اما کاری که احتمالا خودم فردا سر کلاس انجام دهم این است :تاس معارفه. دانش آموزان را به ترتیب صدا می­کنیم میایند پای تخته . هر دانش آموز خودش را معرفی می کند و تاس می ­اندازد بر اساس عددی که آمده- یک تا شش- او باید ویژگی های مثبت خود یا توانایی هایش را به بچه ها بگوید . مثلا تاس را انداخت ،  2 آمد، دو ویژگی مثبت یا توانمندی خودش را می گوید .مثلا: :”من خوب پیانو میزنم و پیتزاهای خوشمزه ای درست میکنم” . این بازی موجب بهبود عزت نفس و اعتماد به نفس شاگردان می شود.ریحانه رحیمی سریزدی ” معلم توانمند دبستان  نوشته بود:سلام استاد روزتون به خیر باشه. یه بازی رو من خیلی وقت پیش طراحی کرده بود. تلفیق ورزش، بازی و ریاضی. به این صورت که با استفاده از مقوا یه تاس بزرگ درست می­کنیمو هر سطح تاس را طرح یکی از ورزش های هوازی میگذاریم. مثل لی لی، دویدن، پرش، حرکت پروانه، دوچرخه و… .سپس دانش آموزان رو به دو گروه تقسیم می کنیم. آنها پشت سر هم و در صف می ایستند. در فاصله ی چند متری آنها به تعداد دانش آموزان سوال ریاضی نوشته ایم . دانش آموزان تاس را می اندازند و با حرکتی روی تاس آمده حرکت میکنند . برای مثال لی لی می روند تا به سوال برسند . سوال ریاضی را حل می کنند و سپس به سمت گروه خود بر میگردند و ته صف می ایستند. نفر بعدی تاس می اندازد .هر گروهی که اعضای گروهش زودتر سوال های ریاضی را انجام داده باشند برنده است به شرط اینکه جواب های درستشان کمتر از گروه بازنده نباشد.با توجه به تعداد دانش آموزان میتوان تعداد گروهها را تغییر دارد. با توجه به درس می توان سوالها را هم تغییر داد .

یک پیام ناشناس هم دریافت کردم:سلام . ما بازی خبرنگار داریم: هرکس میکروفون میگیره و 30 ثانیه فرصت داره با صدای بلندبگه اسمش چیه؟ به چه درسهایی علاقه منده؟دوست داره در آینده چی کاره بشه؟برای بچه های دوم به بعد، بازی تست دوبلوری داریم: یک جمله پای تخته مینویسیم و باید دانش آموز با حالتهای مختلف مثل تعجب، پرسشی، خوشحالی، عصبانیت، صدای بچه، صدای پیر و … بخواند.این بازی ها و چالش ها اوایل سال تحصیلی شکل گرفتند تا بچه ها زودتر با محیط مدرسه انس بگیرند و اضطراب مدرسه کاهش پیداکند. چند روز  پس از  پایان چالش، فایزه شرق ، معلم خلاق در پیامی این طور نوشت:سلام خانم دکتر عزیز. من خیلی از گروه عقب هستم. امروز فرصت کردم نگاهی به مطالبی که زحمت می­کشید و در گروه ارسال می­کنید بیاندازم .در مورد تجارب شروع سال تحصیلی خدمتتون عرض کنم که بنده 34 سال در مدارس تهران کار کردم و هر سال در اوایل مهر با بی تابی و گریه تعدادی از دانش آموزان مواجه بودم. ولی الان که در شهرستان هستم و به صورت حق التدریس در مدرسه خدمت میکنم، می­بینم دانش آموزان اول دبستان بدون هیچ مشکلی به مدرسه می ­آیند و جالب است که بسیار با علاقه وارد مدرسه میشوند و سال تحصیلی را شروع میکنند. این باعث تعجب من شده است. و فکر می­کنم در تهران به خاطر آپارتمان نشینی و یا تک فرزند بودن ، یا دوری از طبیعت و کم بودن تجربیات دوران کودکی در هفت سال اول زندگی این مشکل به وجود می آید .وقتی پیام فوق را در کانالم به اشتراک گذاشتم خانم آمنه خانه فردا، از مدیران موفق، پیام زیر را فرستادند:مشکل نداشتن و گریه نکردن بچه ها در روز اول مدرسه بستگی دارد به اینکه :دوره پیش دبستانی را طی کرده اند یا نه؟! و آیا خاطرات خوشی از این دوره دارند؟!در این دوره بچه ها مهارتهای اجتماعی زیادی را یاد میگیرند. در واقع تجربه اول بچه ها از شروع کلاس اول به این دوره منتقل شده است . متاسفانه هنوز هم بعضی از کوذکان ،حتی در تهران، این دوره را نمی­گذرانند.گاهی در شهرستانها و روستاها بچه ها به کرات مدرسه ی آینده شان را میبینند و تعداد زیادی از همکلاسیهایشان فامیل یا هم محلی شان هستند. آنها مدتهاست همدیگر را می شناسند .ارتباطات خانوادگی- فامیلی در کودکان مهارتهای اجتماعی و اعتماد به نفس ایجاد می کند که متاسفانه در کلان شهر ها این ارتباطات محدود است.به نظرم بهتر است به این مسایل هم توجه کرد.بله همراهان گرامی به نظر می رسد  افزایش کیفی و کمی رابطه باعث جامعه پذیرتر شدن دانش آموزان و کاهش اضطراب آنها من­جمله اضطراب جدایی می شود در شهرستانها و روستاها که روابط با آدمهای دیگر، جانوران و گسیاهان و طبیعت بیشتر است، بچه ها آرامش بیشتری دارند.

از اینکه با سری مقالات مرتبط با کودکان و نوجوانان با ما همراهید سپاسگزارم. ارادتمند: دکتر رقیه زراعتی

[1] کانال قصه های زندگی: دکتر رقیه زراعتی  در ایتا، بله، سروش و تلگرام