تعریف اسکیزوفرنی

اسکیزوفرنی یا روان گسیختگی، مجموعه اختلالاتی که با آشفتگی در گفتار، ادراک، تفکر، عاطفه، اراده و فعالیت اجتماعی مشخص می گردد.

روان گسیختگی یا اسکیزوفرنی یا شیزوفرنی (Schizophrenia)

یک اختلال روانی است که مشخصه آن از کارافتادگی فرایندهای فکری وپاسخگویی عاطفی ضعیف می باشد وخود را اغلب به صورت توهم شنیداری،توهم های جنون آمیز یا عجیب وغریب و یا تکلم و تفکرآشفته نشان می دهد و همچنین با اختلال قابل توجهی درعملکرد اجتماعی یا شغلی همراه می باشد. اسکیزوفرنی عمدتاً ادراک را تحت تاثیر قرار می دهد اما معمولاً به مشکلات مزمن دررفتار واحساسات نیز می انجامد. افراد مبتلا به اسکیزوفرنی اغلب به بیماری افسردگی اساسی و اختلال اضطراب هم مبتلا میشوند . 

علائم اسکیزوفرنی

شنیدن صدای افکار، شنیدن صداهایی که باهم بحث می کنند یا نظرمی دهند ، پخش شدگی افکار، ادراک های هذیانی ، افکار هذیانی ناگهانی ، احساس گم گشتگی ، تغییرات خلقی به صورت افسردگی یا سرخوشی و احساس ضعف روحی و… . در برخی اسکیزوفرنی به صورت هذیان هاي خود بزرگبینی و همه توانی است که جایگزین احساس حقارت در فرد بیمار میشود. ظاهر عمومی بیماران اسکیزوفرنی طیف وسیعی دارد. که یکسري افراد کاملاً ژولیده و سراسیمه هستند و جیغ و فغان می کنند و در نوع دیگر فردي بسیار وسواسی است و کاملاً آراسته ، ساکت و بی حرکت می باشد و دربین این دو قطب نیز افرادي دیده می شود که حراف هستند و وضعیتهاي عجیب و غریب به خود می گیرند که معمولاً در پاسخ به توهم هاي درونی این رفتارها دیده میشوند. 

علائم مثبت و منفی

اسکیزوفرنی اغلب با واژه‌های علائم مثبت و منفی (فقدان) شرح داده می‌شود.

 علائم مثبت، آنهایی هستند که اکثر افراد به طور عادی تجربه نمی‌کنند، اما در افراد مبتلا به اسکیزوفرنی موجود می‌باشند. آنها می‌توانند شامل هذیان، اختلال افکاری و گفتاری، و توهم لمسی، شنوایی، بصری، بویایی و چشایی باشند. عموماً علائم مثبت خوب به دارو پاسخ می‌دهند. 

علائم منفی، فقدانی از پاسخ‌های عاطفی طبیعی یا سایر فرایندهای فکری می‌باشند، و کمتر به دارو پاسخ می‌دهند. آنها معمولاً شامل یکنواختی عاطفی یا کمبود عاطفه و احساس، فقر بیان (عجز گویایی)، ناتوانی در تجربه خوشی و لذت (فقدان لذت)، عدم تمایل به تشکیل روابط (بی تفاوتی اجتماعی) و فقدان انگیزه (فقدان اراده) می‌شوند. 

انواع اسكيزوفرني

• پارانوئید
• آشفته
• کاتاتونیک
• نامتمایز
• باقیمانده

پارانوئيد Paranoid

اشتغال ذهني با يك يا چند هذيان، همراه با توهمات شنوايي مشخص مي­شود. بيماران، هيجان­زده ، شكاك ، محتاط و پرخاشگر هستند. اين نوع اسكيزوفرنی نسبت به ساير انواع وضعيت بهتری دارند. خشونت و پرخاشگري از ويژگي­هاي آن­ها است.

اين بيماران در مقايسه با ساير انواع پارانوئید از قواي عقلاني، واكنش هيجاني و رفتار پسرفت كمتري نشان مي­دهند و از نظر اجتماعي نيز خود را بهتر حفظ مي­كنند. 

آشفته disonganizde

در نوع آشفته پسرفت بسيار مشخص ، رفتار بدون مهار و بي ­سازمان ديده مي­شود. خنده ­هاي بي­مورد ، شكلك در آوردن ، طرز لباس پوشيدن عجيب و غريب از خصوصيات اسكيزوفرن آشفته مي­باشد. بيماران معمولاً بي­هدف بوده و درمان آن­ها بسيار دشوار است.

نوع آشفته، مشكل­ترين نوع اسكيزوفرنی است كه با شروع زودرس بدترين نشانه ها را دارد.

 كاتاتونيك  Catatonic

 بيمار با علايمي نظير بهت زدگي ، منفي كاري يا تحريك و تهييج ظاهر مي­شود و علايم رفتار كليشه ­اي نیزمشاهده مي­شود. به علت مشكلات تغذيه­ اي ، بالا رفتن درجه حرارت ، تحليل قوا و يا صدمه به خود به مراقبت پزشکی فوري نياز دارند. در این نوع اسکیزوفرن ،آشفتگي واضح در كاركرد حركتي وجود دارد. شروع بيماري ناگهاني و در سنين جواني ظاهر مي­شود. افت عملكرد اجتماعي  در اين نوع اسكيزوفرن از ساير انواع بيشتر است. بيماران در دو فاز تحريك پذيري و خودمداري قرار دارند. 

نامتمايز  Un differentiated

بيمار آشكارا به اسكيزوفرني مبتلا مي­باشد ولي در هيچ يك از انواع فوق نمي­گنجد. علايمي نظير هذيان ، توهم ، تكلم و رفتار آشفته وجود دارد. 

باقي­مانده  residual

  علايم اسكيزوفرني وجود دارد. بيشتر به صورت كندي هيجاني ، مردم گريزي ، رفتار عجیب و غریب، تفكر غير منطقي و سستي تداعي­ها ديده مي­شود، در این نوع از اسکیزوفرنی بیماران مبتلا توهم و هذيان ندارند. 

عوامل موثر بر اسکیزوفرنی

عوامل موثراسکیزوفرنی عبارت اند از ژنتیک ، محیط اولیه ، نوروبیولوژی و فرایندهای روانی واجتماعی می باشند.

مخدرتفریحی وداروها  نیز جزوه عواملی هستند که می تواند باعث ایجاد یا بدترشدن اسکیزوفرنی شوند. 

تاثیر عامل ژنتیک اسکیزوفرنی

  بزرگ ترین خطر برای پیشرفت اسکیزوفرنی داشتن یک فامیل درجه یک مبتلا به این بیماری است .در برخي و شايد در تمامی انواع اسكيزوفرنی عامل ژنتيك دخالت دارد و بخش اعظم استعداد ابتلا به اسكيزوفرنی مربوط به عوامل ژنتيكی است به طوركلی در افرادی كه خويشاوندان درجه اول و دوم آنها دچار اسكيزوفرنی يا اختلالات مرتبط به اسكيزوفرنی میباشند احتمال ابتلا به اسكيزوفرنی بالاتر از سايرافراد جامعه میباشد. 

ویژگی های اسکیزوفرنی

ویژگی های اصلی این بیماری عبارتند از توهم، هذیان، گفتار نامنظم، رفتار بسیار نامنظم. 

توهم

توهم تجربه حسی است که منشا آن درونی است. توهم میتواند شامل حواس پنج گانه بیمار شود اما شایع ترین نوع آن توهم شنوایی است .

فرد صداهایی غالبا زشت و تهدید آمیز و اتهام زننده را می شنود.  دو صدا ممکن است با هم مشغول مکالمه باشند و گاهی هم صدا  جنبه شوخی کردن با او و سرگرم کردن او را دارد و منجر به خنده شدید و بی مورد بیمار شود، در لحظه ای که هیچ دلیل مناسبی برای چنان خنده ای در میان نبوده است .

هذیان

  هذیان عبارت است از باوهای راسخ اما غلط که معمولا به صورت سوءتفسیر ادراک یا تجربه ها جلوه می کنند. حدود 75 درصد کسانی که به علت بیماری اسکیزوفرنی بستری می شوند، هذیان دارند. بعضی از هذیان ها آشکارا عجیب به نظر می آید . به عنوان مثال فرد فکر می کند اعضای بدنش را درآورده اند و اعضای بدن کسی دیگر را در بدنش قرار داده اند. بعضی هذیان ها نیز دیگر عجیب به نظر نمی رسند (فرد پیوسته فکر میکند پلیس دنبال اوست )

گفتار نا منظم

   اسکیزوفرن ها اختلال در گفتار و ارتباط را به شیوه های مختلف نشان می دهند. رایج ترین آن ها این است که در حین صحبت از شاخه ای به شاخه دیگر میپرند و همیشه موضوع را عوض می کنند. رفتار بسیار نامنظم

   در اسکیزوفرنی، رفتار ممکن است بچه گانه یا ابلهانه باشد(با سن فرد مطابقت نداشته باشند ) این رفتار ممکن است غیر قابل پیش بینی و هیجانی باشد(مثلا داد زدن بی مورد ) ظاهر فرد ممکن است پریشان و ژولیده باشد یا لباس هایی بپوشند که با شرایط محیطی مناسبت ندارند (مثلا پوشیدن لباس ضخیم در تابستان ) 

مراحل اسکیزوفرنی

1) مقدماتی بزرگسالی ؛ شروع نشانه ها در نوجوانی یا اوایل بزرگسالی

2) فعال ؛ شروع هذیان وتوهم(نشانه های مثبت)

3) باقیمانده ؛ حذف نشانه های مثبت

شیوع ؛ در مردان بیشتراززنان است (1 درصد)

پیشگیری

  در حال حاضر شواهد و مدارک مبنی بر اثربخشی مداخلات زودرس برای جلوگیری از این بیماری بی نتیجه است اما نکته ای که اهمیت دارد این است که با آنان نباید مثل یک بیمار رفتار کرد اسکیزوفرنی خطرناك نیست ، بیشتر مردم بیماری اسکیزوفرنی را بیماری خطرناکی تلقی می کنند و حتی گاهی آن را خطرناک ترین بیماری روانی می دانند .این باور اصلا صحیح نیست .باید توجه داشته باشید این بیماری تنها یک درصد کل جامعه را درگیر کرده و این در حالی است که میزان افرادی که تحت تاثیر ماده مخدر شیشه دچار چنین اختلالاتی میشوند و خطر ناک تر از بیماران اسکیزوفرنی هستند در حال افزایش است . 

معلمان چه کمکی میتوانند بکنند؟

1- حمایت از کودک در محیط مدرسه

2- ایجاد برنامه منظم روزانه

3- داشتن انتظارات روشن

4- مدیریت رفتار

5- افزایش روابط

6- افزایش انگیزه

درمان اسکیزوفرنی که باید به صورت تخصصی انجام شود

1- دارو درمانی

2- فرد درمانی

3- گروه درمانی

4- حمایت خانواده

5- درمان با الکتروشوک

– ECT برای بیمارانی که نشانه های سایکوز با افسردگی همزمان دارند.

-جراحی روانی (سایکوسرجری)

-داروهای ضد روان پریشی

 1) ضد روان پریشی نسل اول (متعارف) ازبین بردن و نابود کردن نشانه های مثبت عارضه هالوپریدول؛ نشانه ای خارج هرمی

 2) ضد روان پریشی نسل دوم (نامتعارف) ازبین بردن نشانه های مثبت و منفی ریسپریدون عوارض کمترنسبت به نسل اول

 3)نورولپتیک ها. عارضه اصلی ؛ حرکت پرشی دیر رس

درمان های روان شناختی

      1 )CBT

      2 )اقتصاد ژتونی

درمان ACT

1)تاکید برادغام متخصصان

2)Assertive community treatment

توزیع سنی اسکیزوفرنی

  توزیع سنی اسکیزوفرنی در زنان دووجهی است یعنی در25 تا 35 سالگی اولین دوره بروز این بیماری می باشد و سپس درمیانسالی به نقطه ی اوج خود می رسد. ولی درمردان اسکیزوفرنی تا 30 سالگی بروز پیدا می کند.

چه سنی میتوان به طور یقین گفت که فرد بیمار است

اولا نشانه های این بیماری باید حداقل شش ماه در فرد دیده شود.

بر حسب شروع بیماری 2 نوع اسکیزوفرنی در کودکان و نوجوانان است

اسکیزوفرنی بسیارزودرس و اسکیزوفرنی زودرس قبل از13سالگی در17 و18سالکی نمایان میشود.

فیلم ذهن زیبا، یک بیمار مبتلا به پارانوئید

توهمات ارتباط با واقعیت ندارد و توهم داشتن هم اتاقی دارد.

نامه های پست شده که هیچوقت باز نشده اند و هیچوقت واقعیت نداشته اند

توهم کاشته شدن وسیله ای در ساعد دست. ساعد خود را با تیغ میزند که بتواند وسیله ای که وجود ندارد را بردارد.

توهم نشنیدن صدای گریه بچه

گناره گیری از مردم

بعد از یکسال مصرف دارو و قطع آن به توهمات خود بازگشت. توهم اینکه وسیله کاشته شده اکنون در خونش حل شده است و او مسموم شده.

برای بار دوم مورد درمان دارویی قرار گرفته و مثل گرفتن رژیم غذایی، رژیم مغزی میگیرد و انتخاب میکند توهمات را نبیند .